Ticaretin tarihi ve kültürü üzerine
Tarih boyunca cereyan eden kültürler arası ilişkilere ekonomi perspektifinden bakmak için...Ticari hareketler, ekonomik ilişkiler ve bunların dünya tarihi açısından sonuçlarını kapsayan eserlerin sayısı azdır. En azından popüler dille yazılmış ve daha çok ticari tarihi anlatanların. Günümüzde, özellikle de Türkiye’de tarih yayıncılığı son derece revaçta ancak bunların çerçevesi yakın tarih ve Osmanlı tarihiyle sınırlı kalıyor. Philip D. Curtin’in, ‘Kültürlerarası Ticaret’ adlı çalışması ise bu çerçevenin dışına çıkabilmiş, tarih boyunca cereyan eden kültürler arası ilişkilere ekonomi perspektifinden bakabilen boyutuyla dikkati çekiyor. Bu özgün niteliğine rağmen kitap aslında bir dünya ticaret tarihi de değil. Çalışmada, tarım ve ticaret devrimleri arası dönemde, farklı zaman ve mekânlarda, ticari uygulamaların aldığı şekiller inceleniyor. John Hopkins üniversitesinde tarih profesörü olan yazar Curtin, kitabına ticaret diaspoları ile başlıyor. Ticaret diasporalarını, “kendi toplumlarından ayrılarak, bir yabancı olarak yaşayacağı başka önemli şehirlere giden ticaret erbapları” oluşturuyor. Bunlar, kültürlerarası ticaretin de tarihteki en önemli taşıyıcıları aynı zamanda. Dünyanın farklı coğrafyalarında karşımıza çıkan ve insanı şaşkına çeviren farklı kültürel öğelerin, bu ticaret diasporaları sayesinde oralara taşındığını söylemek mümkün.
Yazarın tespitlerine göre bu ticaret diasporalarının en önemli örneklerinden biri de, Anadolu’da Kapadokya bölgesinde yaşanmış. Kapadokya ve bugünkü Kayseri civarındaki Asur ticari yerleşiminin M.Ö. 2000 yıllarına ait faaliyetlerine dair ayrıntılı kanıtlar bulunduğunu vurguluyor Curtin. Bu bilgilerden günümüze de pay çıkarmak mümkün aslında. Orta Anadolu’da, özellikle de Kayseri’deki ticari başarıların tarihten günümüze devam etmesinin kökenlerini oluşturuyor belki de, Asur ticari yerleşimleri. Ticaret diasporaları ile başlayan kitap, yine onlarla ancak bu sefer ticaret diasporalarının çöküşüyle bitiyor. Gelişen sanayicilik, artan iletişim ve ulaşım imkânları ile artık bu tip bir ticari faaliyetin tarihe karıştığını izah etmeye çalışıyor. Ekonominin teorisi ve pratiği ile ilgilenen herkesin okuması gereken bir kitap, Kültürler Arası Ticaret.
(Zafer Özcan)
