Ekonominin (Terimleri) Temel Kavramları
İhtiyaç : Ekonominin tanımında geçen “ihtiyaç” ekonominin uğraşı alanlarını da belirten bir kavramdır. İhtiyaçlar bir eksiklikten doğar ve bu eksikliği gidermek için istek uyandırırlar. İnsan ihtiyaçları çok çeşitlidir. Bir an için her birimizin ihtiyaçlarını düşünürsek, hemen uzun bir liste çıkarmak mümkündür. Elimizde olduğunu varsaydığımız ihtiyaç listemizin çok büyük bir kısmının para karşılığı giderilebileceğini görürüz. Acaba bu ihtiyaç listesinde genel bir sınıflandırma yapmak mümkün müdür ? Bundan önce ihtiyacın tanımını yapalım.
İhtiyaç : Kişinin organizma ve düşünce alanında eksiklik duyduğu her şeydir. İhtiyaçlar ikiye ayrılır
1 – Birincil ( Temel) ihtiyaçlar, barınma, yiyecek, giyecek, soluma gibi
2 – İkincil ( Diğer ) ihtiyaçlar, sosyal ihtiyaçlar, arkadaşlık, statü, estetik,gibi.
Mal : İnsan ihtiyaçlarını karşılamaya yarayan, para ile veya başka bir ekonomik değerle değiştirilebilen maddelere mal denir. Malın iki önemli özelliği, kıt olması ve değiştirilebilir nitelikte olmasıdır.
Hizmet: İhtiyaç giderme bakımından mala benzeyen ancak değiştirilme özelliği olmayan faaliyetlerdir. Malın imal edilmesi, hizmetin sunulması söz konusudur. Avukatlık, Doktorluk, Öğretmenlik, Yolcu taşımak, saç kesmek gibi.
Kıymet: Bir malın ekonomik değerine denir. Az bulunan mallar kıymetlidir, Örnek Altın her yerde kıymetlidir, su bir nehir kenarında ucuz, hatta bedava, çölde ise altından daha pahalıdır. Demek ki malın değeri azlığı ve çokluğu ile ilgilidir bu da yere göre değişebilir.
Fayda ekonomi dilinde: Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama niteliğini arttırmaktır. Fayda genel anlamı ile iyiliği çağrıştıran bir kelimedir.
Örnek: Faydayı bir masa üretimi ile anlatalım. Masa ile ilgili “fayda” kavramı, orman işçi ve mühendisinin çalışması ile başlar. Sonra sıra ile, keresteyi masa haline getiren mobilyacı faydayı yükseltir. Bu masayı alıcısına ulaştırmak için bir şehirden başka bir şehre taşımak faydadır. O şehirde malı satmak faydadır, mal satıldıktan sonra şehir içi nakliyatçısının masayı kullanıcısının evine götürmesi faydadır. Şöyle ki masa üretildiği yerden kullanıldığı yere kadar gidebilmesi için çeşitli aşamalar geçilmiş ve masa, en faydalı haline (kullanıldığı için ) ev’de gelmiştir. Bu örneklerden KDV ile bir bağlantı da kurabiliriz. Bu faydaları isimlendirmek gerekirse,
Fayda çeşitleri : Üretim faydası, yer faydası, mülkiyet faydası, gibi faydalar ortaya çıkmaktadır.
Servet : İnsanların sahip oldukları ekonomik ve sosyal değeri olan her şey servettir.
Halk dilinde servet sahip olunan menkul gayri menkul mallar anlamında ise de Ekonomi’de servet bundan daha geniş anlamdadır. Şöyle ki: Bir iş hanı nasıl servet ise, bir işletmede bulunan teknik makineler de servettir. Bir kuyumcunun ya da berberin el becerisi de, bir tiyatrocunun oyunculuk gücü, hüneri de servettir.
Ekonomik alana ait şimdiye kadar sıraladığımız, tanımaya çalıştığımız terimler, Mal, Kıymet, İhtiyaç, Servet, Fayda, ve daha bir çok terim birbiri ile ilişki ve etkileşim içindedir.
ÜRETİM
İnsan var olduğu günden itibaren ihtiyaç içinde olmuştur. Temel ihtiyaçlarından olan yırtıcı hayvanlardan korunmak ve karnını doyurmak ihtiyacı duyan insan, korunmak ve avlanmak için keskin bir alet yapmayı düşündü bunun için de taşları birbirine, ya da taşları ağaçlara sürterek ilk aletini yaptı.
O günden beri de hep alet yapar. Her yaptığı yeni alet başka bir ihtiyacını karşılar bu aletlerle her geçen gün yaşama düzeyini biraz daha yükseltir. Bu anlamda alet insanlığın, medeniyet tarihinin başlıca unsurudur.
İlkel toplumlarda bu günkü anlamda üretim yoktur. Üretim, insanlığın uygarlık yolunda bu günkü seviyeye gelişinin uzun bir hikayesidir. Bu gün üretim insanlığın en önemli faaliyet alanıdır.Yaşamanın ve bütün faaliyetlerin temelinde üretim vardır.
Daha iyi yaşamak için daha çok ve daha iyi üretim yapmak artık bir zorunluluktur.Bu nedenle eğitim çeşitleri değişmiş mesleki eğitim ön plana geçmiştir.Üretimin amacı bir mal veya hizmet ortaya çıkarmak, yapmaktır.
Üretim : Eşyanın insan ihtiyaçlarını karşılama niteliğini arttıran faaliyetlere üretim denir. Hizmet ve mal üretme faaliyetleri üretimdir. Üretim diğer bir anlamda fayda yaratmaktır.
ÜRETİM ELEMANLARI
Günümüzde birçok eleman bir araya getirilerek üretim yapılabilmektedir.Ancak üretime katılacak genel elemanları şu şekilde sınıflandırmak mümkündür.
1 – Tabiat; (Doğa) : Yer altı madenleri, gazlar, kömür, petrol, topraktan elde edilen bitkiler, ormanlar, denizler, gibi bütün yer altı ve yer üstü zenginlikleri tabiatı ifade ederler.
2 –Emek; (İnsan gücü) Emek insanın fiziki gücünü, beyin gücünü ve yeteneklerini ifade eder. Fiziki güçle beyin gücü insanlarda farklı derecelerde bulunur. Yetenekler doğuştan geldikleri gibi eğitimle geliştirilirler. Üretimin diğer elemanları ne kadar önemli olursa olsun, üretimde makineleşme ne kadar ilerlerse ilerlesin, temelde insanın zeka ve yetenekleri vardır.Bu nedenle üretim elemanlarına etkinlik kazandıran insan gücüdür.
3 –Sermaye; (Kapital) İnsanlar ürettiklerinin hepsini tüketmez, bir kısmını daha sonra yapacakları üretimler için ayırırlar. Bu nedenle sermaye, emeğin birikmiş şeklidir diye ifade edilir.
Örnek . Yaptığı işten kazandığı paranın tamamını harcamayıp bir kısmı ile, yaptığı işe ait bir makine satın alan kişinin, satın aldığı bu makine sermayedir.
Bu nedenle sermaye denince akla sadece para gelmemelidir.Üretimde kullanılan binalar, makine ve takımlar, malzemeler, üretimin teknolojisi, üretimde kullanılacak değerli formüller, çizimler, sermayedir.
4 –Girişim; (Teşebbüs) Üretimin elemanlarından Tabiat, İnsan gücü ve Sermaye varsa, üretim yapmanın şartları oluşur. Üretim elemanlarını organizeli olarak bir araya getirip, birtakım riskleri kayıpları göze alarak üretim faaliyetini gerçekleştiren kişi veya kişilere girişimci. Bu işin yapılmasına da girişim denir.
Girişimcinin üretim yapacağı üretim alanında bilgi sahibi olması, insanların talep ve ihtiyaçlarını iyi sezmesi gerekir. Bu bakımdan üretim için girişim ve girişimci çok önemlidir. Yoksa toplumdaki birikmiş emeğin (Sermayenin) tümü üretime dönüşürdü.
Biriken emeğin tümü üretime dönüşmediğine göre, girişimciliğin önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Şurası da bilinmeli ki toplumlar – gruplar girişimcilik ruhuna az veya daha çok sahip olabilmektedir. Amerikalılar, Kayserililer, ve çevremizdeki bazı köy isimleri dahi bu konuya örnek olabilmektedir. Bir toplum veya grubun daha çok üretici olabilme özelliği tesadüfen ya da yaratılıştan olan bir özellik değildir. O toplumun gerçek ekonomik çıkışı üretimde bulması ve birbirlerini örnek alarak, dayanışmaları ile mümkün olmaktadır.
